WYROKI NACZELNEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO

Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 16 lutego 2012 r. I OSK 205/12 – pomoc finansowa na uzyskanie lokalu mieszkalnego.
Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 24 stycznia 2012 r. I OSK 1443/11 – pomoc finansowa na uzyskanie lokalu mieszkalnego.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 24 kwietnia 2012 r. I OSK 1725/11 – prawo do uposażenia.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 stycznia 2011 r. I OSK 1299/10 – przedawnienie roszczeń z tytułu uposażenia i innych świadczeń.
NADTERMINOWA SŁUŻBA – Nie ma żadnych istotnych, racjonalnych przesłanek, by odmiennie traktować osoby odbywające zasadniczą służbę wojskową i nadterminową zasadniczą służbę wojskową. Oceny tej nie może zmienić i to, że jedna z tych służb wynika z określonego obowiązku, druga natomiast zasadza się na dobrowolnym jej pełnieniu. W ich rozdzieleniu i nadaniu im z punktu widzenia przepisu art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej (Dz. U. z 2002 r. Nr 207, poz. 1761 ze zm.) odmiennego znaczenia należałoby upatrywać nierównego traktowania wobec prawa (art. 32 Konstytucji).
Pomoc finansowa na budownictwo mieszkaniowe.
Paragraf 5 ust. 2 zarządzenia w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad przyznawania i wypłaty funkcjonariuszowi Służby Więziennej równoważnika pieniężnego z tytułu braku mieszkania.
Zgodnie z art. 90 ustawy z 1996 r. o Służbie Więziennej funkcjonariuszowi w służbie stałej przysługuje prawo do pomocy finansowej na uzyskanie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, domu jednorodzinnego albo lokalu mieszkalnego lub domu w ramach spółdzielni budownictwa mieszkaniowego.
Uprawnienie do uzyskania lokalu mieszkalnego jest uprawnieniem podstawowym, dopiero wtedy, gdy nie można zapewnić przydziału tego lokalu, może wchodzić w grę przyznanie innej formy pomocy, w szczególności przyznanie pomocy finansowej na uzyskanie lokalu mieszkalnego.
Sprawa o odsetki od dodatkowego wynagrodzenia za wykonywanie przez funkcjonariusza Służby Więziennej zleconych zadań wykraczających poza obowiązki służbowe.
Przepisy art. 94 ust. 1-3 ustawy z 1996 r. o Służbie Więziennej, nie znajdują zastosowania w sprawie, w której chodzi wprawdzie o lokal pozostający w dyspozycji Służby Więziennej, lecz przydzielony osobie, która w chwili przydziału ani nie była funkcjonariuszem, ani nie była uprawniona do resortowego zaopatrzenia emerytalnego.
1. Przyznanie funkcjonariuszowi równoważnika pieniężnego w trybie art. 89 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej nie powoduje po stronie pracodawcy wygaśnięcia obowiązku dostarczenia funkcjonariuszowi przysługującego mu według ustawy mieszkania i stąd pracodawca ma obowiązek przydzielić funkcjonariuszowi odpowiedni dla niego lokal mieszkalny, jeśli takowy posiada, ale ponieważ równoważnik, o którym mowa, stanowi ekwiwalent w zamian za należne funkcjonariuszowi mieszkanie, to w czasie jego pobierania tego, który świadczenie to otrzymuje, należy traktować tak jak osobę, w stosunku do której organ Służby Więziennej wykonał wynikający z ustawy obowiązek mieszkaniowy (przyznania mieszkania).
2. Również gdy małżonkowie są funkcjonariuszami uprawnionymi do lokalu “służbowego”, to z zasady ich uprawnienia mogą być realizowane poprzez przydział jednego lokalu mieszkalnego zabezpieczającego należne im normy powierzchni mieszkalnej. Jeżeli zatem równoważnik pieniężny za brak lokalu mieszkalnego jest zastępczą formą realizacji prawa funkcjonariusza do lokalu mieszkalnego, to, w świetle tego co zostało wyżej powiedziane, w przypadku kiedy jednemu z małżonków został przyznany tego rodzaju równoważnik, drugiemu z małżonków będącemu także funkcjonariuszem równoważnik taki nie przysługuje.
Pomoc finansowa dla funkcjonariusza na uzyskanie lokalu mieszkalnego została uregulowana w art. 90 ust. 1 ustawy z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej, w którym to przepisie zostało przewidziane, że pomoc finansowa przysługuje funkcjonariuszowi w służbie stałej. Przepisu tego nie można interpretować w oderwaniu od całości uregulowania związanego ze sprawami lokalowymi.
W świetle art. 106 w związku z art. 29 ust. 7 ustawy z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej uprawnienia do nagrody rocznej przysługują funkcjonariuszom Służby Więziennej mianowanym na stałe, to jest funkcjonariuszom służby stałej, jak również funkcjonariuszom służby przygotowawczej. Uprawnienia te nie mogą być wyłączone w odniesieniu do funkcjonariuszy służby przygotowawczej aktem podstawowym, wydanym na podstawie art. 106 ust. 3 tej ustawy.
Przebudowa domu mieszkalnego, którego istotne elementy konstrukcyjne zostały wykonane wadliwie i który bez usunięcia tych wad zagraża bezpieczeństwu, mieści się w celu określonym w art. 90 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej i stwarza po stronie organu obowiązek przyznania pomocy finansowej na wniosek uprawnionego funkcjonariusza.
Nawet wówczas gdy rodzice funkcjonariusza lub jego małżonka posiadają dom lub lokal mieszkalny, ale nie są członkami rodziny funkcjonariusza w rozumieniu art. 86 ustawy z 1996 r. o Służbie Więziennej, to funkcjonariuszowi spełniającemu pozostałe przesłanki z art. 89 ust. 1 ustawy przysługuje z mocy ustawy równoważnik pieniężny z powodu braku mieszkania.
Artykułu 90 ust. 1 ustawy z 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej (Dz. U. z 2002 r. Nr 207, poz. 1761 ze. zm.), nie można interpretować w oderwaniu od art. 91 ust. 1 tej ustawy oraz innych przepisów Rozdziału VI tej ustawy, zatytułowanego “Mieszkania funkcjonariuszy”.
Paragraf 5 ust. 2 zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 kwietnia 1997 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad przyznawania i wypłaty funkcjonariuszom służby więziennej równoważnika pieniężnego z tytułu braku mieszkania (Dz.Urz.Min.Spr. Nr 2, poz. 9), jest sprzeczny z ustawą z 1996 r. o Służbie Więziennej.
Powołanie się organu na racjonalną politykę kadrową stanowi wystarczającą okoliczność uzasadniającą zwolnienie ze służby funkcjonariusza, który osiągnął już pewien wiek określony przez 30-letnią wysługę emerytalną. Jednocześnie należy wskazać, iż ustawodawca nie uzależnił możliwości zwolnienia funkcjonariusza od dotychczasowego przebiegu służby, kwalifikacji zawodowych czy otrzymywanych wyróżnień. Subiektywne przekonania skarżącej, co do prawdziwych powodów zwolnienia ze służby, nie mogą natomiast stanowić podstaw do uznania, iż organ działał niezgodnie z prawem.
1. Art. 39 ust. 7 ustawy z 1996 r. o służbie więziennej zobowiązuje do uprzedzenia funkcjonariusza o planowanym zwolnieniu go ze służby. Zamiar zmiany jedynie terminu zwolnienia funkcjonariusza ze służby nie oznacza rezygnacji w ogóle z planowanego rozwiązania stosunku służbowego. Nie wymaga zatem ponownego dopełnienia obowiązku przewidzianego we wskazanym przepisie.
2. Zwolnienie funkcjonariusza ze służby więziennej nie jest natomiast dopuszczalne w sytuacji określonej w art. 41 ust. 1 ustawy, tj. przed upływem 12 miesięcy od dnia zaprzestania służby z powodu obłożnej choroby. Ocena, czy dane schorzenie ma charakter choroby obłożnej, wymaga niewątpliwie wiadomości specjalnych.
Użycie w przepisie art. 39 ust. 3 pkt 5 ustawy z 1996 r. o Służbie Więziennej sformułowania “można zwolnić” oznacza, że zwolnienie ze służby na podstawie tego przepisu ma charakter fakultatywny i pozostawione zostało tzw. uznaniu administracyjnemu. Organ administracyjny, działając w granicach uznania administracyjnego, zanim podejmie rozstrzygnięcie i zdecyduje, w jakim zakresie uczyni użytek ze swych uprawnień, ma obowiązek wyjaśnić wnikliwie i wszechstronnie stan faktyczny sprawy, a przed wydaniem decyzji (art. 7, 10 § 1 oraz art. 77 kpa) rozpatrzyć stan faktyczny sprawy w świetle wszystkich przepisów prawa materialnego mogących mieć zastosowanie w sprawie. Sam fakt skierowania oskarżenia do Sądu nie może jeszcze świadczyć o tym, iż skarżący popełnił czyn opisany w akcie oskarżenia.
Przepis art. 106 ust. 1 ustawy z 1996 r. o Służbie Więziennej nie różnicuje sytuacji funkcjonariusza z uwagi na fakt, czy pozostaje on w służbie więziennej przygotowawczej czy stałej.
Regulacja materialnoprawna ustania stosunku służbowego, która normuje utratę statusu funkcjonariusza publicznego ma pierwszeństwo przed regulacją procesową w zakresie wykonalności decyzji administracyjnej. Ustanie stosunku służbowego następuje z dniem określonym w decyzji o zwolnieniu funkcjonariusza ze służby niezależnie od tego, czy w tym dniu decyzja stała się decyzją ostateczną. Nie ma zatem zastosowania art. 130 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego.
Żaden przepis prawa nie zabrania funkcjonariuszowi służby więziennej cofnięcia wniosku o zwolnienie ze służby aż do czasu zakończenia postępowania administracyjnego. Obojętne są przy tym przyczyny, z powodu których strona cofa swój wniosek. Z tego względu zbędne jest ustosunkowywanie się do ujawnionej kontrowersji pomiędzy stronami w kwestii, czy zgłoszenie przez skarżącego wystąpienia ze służby było dotknięte którąś z wad oświadczenia woli (art. 82 i nast. k.c.).
Prawo funkcjonariusza Służby Więziennej do pomocy finansowej na uzyskanie lokalu mieszkalnego jest regulowane ustawą z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej, a zatem w zakresie regulacji ustawowej nie jest dopuszczalne jej interpretowanie przy stosowaniu rozwiązań prawnych wynikających z aktów wykonawczych.
1. W art. 85 ust. 1 ustawa o Służbie Więziennej wprowadziła zasadę, że funkcjonariuszowi w służbie stałej przysługuje prawo do lokalu mieszkalnego w miejscowości, w której stale pełni służbę, lub w miejscowości pobliskiej, z uwzględnieniem członków rodziny określonych w art. 86 oraz ich uprawnień wynikających z przepisów odrębnych. Ustawodawca wskazał, że realizacja tej zasady może nastąpić dwutorowo, a mianowicie albo przez wydanie decyzji o przydziale lokalu mieszkalnego (w miejscowości, w której funkcjonariusz stale pełni służbę, lub w miejscowości pobliskiej), bądź przez przyznanie określonych w ustawie świadczeń pieniężnych. Jeżeli prawo do lokalu mieszkalnego nie może być zrealizowane przez przydział lokalu na podstawie decyzji ustawa przewiduje świadczenie pieniężne, a mianowicie pomoc finansową (art. 90 ustawy) oraz równoważnik z tytułu braku mieszkania (art. 89 ustawy).
2. Podstawę prawną przyznania funkcjonariuszowi prawa do pomocy finansowej na uzyskanie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, domu jednorodzinnego albo lokalu mieszkalnego lub domu w ramach spółdzielni budownictwa mieszkaniowego stanowi art. 90 ust. 1 w związku z art. 85 i art. 91 ustawy z 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej. Powyższe jest uzasadnione tym, iż prawo do pomocy finansowej, o jakiej mowa w art. 90 ust. 1 ustawy, jest formą realizacji prawa do lokalu mieszkalnego przewidzianego w art. 85 ustawy.
Zgodnie z art. 39 ust. 2 pkt 4 ustawy z 1996 r. o Służbie Więziennej funkcjonariusza zwalnia się ze służby w przypadku skazania prawomocnym wyrokiem sądu na karę pozbawienia wolności, jeżeli wykonanie tej kary nie zostało warunkowo zawieszone, lub za przestępstwo umyślne ścigane z urzędu. Zwrot “zwalnia się ze służby” wskazuje, że w razie zaistnienia określonych warunków istnieje obowiązek zwolnienia funkcjonariusza ze służby. Natomiast stosownie do art. 39 ust. 3 pkt 5 ustawy o Służbie Więziennej funkcjonariusza można zwolnić ze służby w przypadku, gdy wymaga tego ważny interes służby. Użycie w powyższym przepisie sformułowania “można” oznacza, że ustawodawca pozostawił rozstrzygnięcie konkretnej sprawy swobodnemu uznaniu administracyjnemu. Analiza tych przepisów prowadzi do wniosku, że są dwie różne podstawy zwolnienia. Zatem brak wyroku w sprawie karnej nie stanowiło przeszkody do zwolnienia skarżącego ze służby z uwagi na ważny interes służby.
Brak jest podstaw do przyjęcia stanowiska, iż równoważnik pieniężny z tytułu braku mieszkania przysługuje funkcjonariuszowi służby więziennej, gdy ten nie posiada mieszkania w miejscowości pełnienia służby lub miejscowości pobliskiej. Przepis art. 89 zastrzega taką ewentualność tylko na rzecz funkcjonariuszy służby stałej przeniesionych z urzędu do pełnienia służby w innej miejscowości, jeżeli on sam lub jego małżonek nie posiada lokalu mieszkalnego ani domu w nowym miejscu pełnienia służby lub w miejscowości pobliskiej (ust. 2).
Podstawę prawną odmowy przyznania pomocy finansowej na budownictwo mieszkaniowe stanowiły przepisy zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 września 1997 r. w sprawie określenia wysokości, szczegółowych zasad przyznawania i wypłaty oraz zwrotu pomocy finansowej przysługującej funkcjonariuszom Służby Więziennej na uzyskanie lokalu mieszkalnego (Dz. Urz. Min. Spr. Nr 4, poz. 50). § 4 ust. 4 i § 10 ust. 2 cytowanego zarządzenia uzależniają pomoc finansową od posiadania przez zakład pracy środków finansowych na ten cel. Z przepisów tych wynika wyraźnie, że nawet w przypadku, gdy ubiegający się o pomoc spełnia kryteria ustawowe, nie otrzyma jej. Stoją one zatem w sprzeczności z celem ustawy, którym jest udzielenie pomocy finansowej. Niezgodne z ustawą przepisy aktu wykonawczego nie mogą być podstawą orzekania, a wobec tego uznać należy, iż decyzja wydana została bez podstawy prawnej.
Zwolnienie ze służby w Służbie Więziennej na podstawie art. 39 ust. 2 pkt 1 ustawy z 1996 r. o Służbie Więziennej ma charakter obligatoryjny, a zatem nie jest możliwe pozostawanie w służbie funkcjonariusza w stosunku do którego została orzeczona trwała niezdolność do służby.
Stosownie do treści przepisu art. 90 ust. 1 ustawy z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej (Dz. U. Nr 61, poz. 283 z późn. zm.), funkcjonariuszowi w służbie stałej przysługuje prawo do pomocy finansowej na uzyskanie lokalu mieszkalnego, stanowiącego odrębną nieruchomość, domu jednorodzinnego albo lokalu mieszkalnego lub domu w ramach spółdzielni budownictwa mieszkaniowego.
Przesłanki przysługiwania prawa do pomocy finansowej określone są wyraźnie w ustawie. Decyzja potwierdzająca uprawnienia skarżącego do uzyskania pomocy finansowej na dofinansowanie kosztów budowy domu jednorodzinnego i jednocześnie mówiąca o tym, iż jego wniosek o przyznanie przedmiotowej pomocy będzie rozpatrzony w późniejszym terminie, nie znajduje oparcia w przepisach prawa.
Nie ma ustawowej definicji pojęcia “choroba obłożna”. Dlatego dla wyjaśnienia tego pojęcia należy mieć na uwadze zarówno względy prawne, jak i medyczne wynikające z charakteru instytucji prawnej regulowanej przepisem art. 41 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej.
W tym przedmiocie można by odwołać się do stanowiska Sądu Najwyższego zajętego w wyroku z dnia 8 stycznia 1993 r. sygn. akt III ARN 84/92. Sąd Najwyższy wyraził w nim pogląd, iż pojęcie “obłożna choroba” powinno być rozumiane tak, że jest to choroba powodująca istotne i trwałe zakłócenie warunków codziennej egzystencji chorego wymagająca otoczenia go stałą opieką lekarską.
W sytuacji gdy nastąpił podział majątku wspólnego, w skład którego wchodził dom mieszkalny stanowiący przedmiot małżeńskiej wspólności ustawowej, a dopiero później nastąpił rozwód, to po podziale majątku wspólnego, dopóki małżeństwo jeszcze trwało, występowała przesłanka negatywna przydziału funkcjonariuszowi lokalu, a co za tym idzie, także równoważnika pieniężnego za brak lokalu określona w art. 91 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 89 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej (Dz. U. z 2002 r. Nr 207, poz. 1761 ze zm.). Po rozwiązaniu małżeństwa przesłanka ta ustała. Nie wystąpiła też w sprawie przesłanka z art. 91 ust. 1 pkt 4 ustawy, gdyż podział majątku wspólnego małżonków nie może być utożsamiany ze zbyciem domu mieszkalnego, zwłaszcza w kontekście późniejszego rozwiązania małżeństwa przez rozwód.
1. Przepis art. 85 ust. 2 ustawy o Służbie Więziennej stanowi nie o powierzchni użytkowej lokalu, lecz o “powierzchni mieszkalnej”. 2. Wyprowadzenie wadliwych wniosków ze stanu faktycznego sprawy i w konsekwencji oddalenie skargi, w sytuacji, w której skarga powinna zostać uwzględniona jest naruszeniem przepisów innych, niż naruszenie przepisów postępowania, o którym mowa w art. 188 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1271 ze zm.), ponieważ naruszenie prawa sprowadziło się w tym przypadku jedynie do wyprowadzenia wadliwych wniosków ze stanu faktycznego przyjętego w zaskarżonym wyroku. Tak samo należy zakwalifikować poczynienie wskazań, co do prowadzenia postępowania administracyjnego, które są konsekwencją wadliwej wykładni prawa materialnego.
Przewidziana ustawą z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej (Dz. U. z 2002 r. Nr 207, poz. 1761 ze zm.) pomoc finansowa w celu nabycia mieszkania na własność nie została ukształtowana jako prawo z tytułu pełnienia służby w charakterze funkcjonariusza Służby Więziennej. Pomoc ta jest tylko jedną z przewidzianych ustawą form pomocy tym funkcjonariuszom w uzyskaniu mieszkania w miejscu pełnienia służby. W przeciwnym razie musiałaby być traktowana jako przywilej funkcjonariuszy, budzący wątpliwości z punktu widzenia zasady równego traktowania obywateli.
Przesłanka uniemożliwiająca funkcjonariuszowi dalsze zajmowanie mieszkania przydzielonego mu decyzją organu kwaterunkowego Służby Więziennej będzie spełniona wówczas, gdy funkcjonariusz ten lub jego małżonek będą samoistnymi posiadaczami innego, poza dotąd zajmowanym, lokalu mieszkalnego, w którym istnieje możliwość zamieszkania.
Przesłanka “ważnego interesu służby”, o której mowa w art. 39 ust. 3 pkt 5 ustawy z 1996 r. o Służbie Więziennej, powinna zostać skonkretyzowana i ustalona w sposób nie budzący wątpliwości.